Przyroda

 Rezerwat "Odrzyska"

Ścieżka Przyrodnicza wokół rezerwatu "Odrzyska"
Długość: 3 km
Czas przejścia: ok. 2 godz.




Temat przewodni:  Starorzecze Odry

Dojazd:  Na północnym skraju Lubiąża, z drogi do Glinian należy skręcić w lewo na utwardzaną drogę polną, która zaprowadzi nas do miejsca parkingowego przy rezerwacie.

Uwagi:  Ścieżka szczególnie polecana latem, w okresie maksymalnego rozwoju kotewki i salwinii.
Informacja o ścieżce:
Ścieżka jest zamkniętą pętlą wokół rezerwatu przyrody „Odrzyska”; zaczyna się i kończy przy miejscu parkingowym. Wiedzie początkowo wysoką skarpą będącą krawędzią Wysoczyzny Rościsławickiej. Można stąd oglądać następujące widoki: starorzecze Odry, silnie pofałdowane grzbiety wysoczyzny porośnięte kępami zarośli tarniny (czyżnie) oraz kościół św. Walentego w Lubiążu. Następnie ścieżka prowadzi brzegiem Odry, skrajem lasów łęgowych. Dalej szlak wchodzi w lasy gospodarcze porośnięte sosną, którymi dochodzimy do punktu wyjścia.
Przystanki tematyczne:
PRZYSTANEK 1 - Borsucze Nory
Kompleks nor borsuczych na stromej skarpie pradoliny Odry. Skarpę porasta grąd z grabem pospolitym, dębem szypułkowym, lipą drobnolistną; pojedynczo rośnie tu także sosna zwyczajna. Rozciąga się stąd malowniczy widok na starorzecze. Przy drodze do przystanku nr 2 warto zwrócić uwagę na łan konwalii majowej, źródliska oraz okazy dzikich czereśni.
PRZYSTANEK 2 - Starorzecze
Starte koryto Odry będące w trakcie zarastania (sukcesji roślinności). W pasie szuwarów dominuje trzcina pospolita, pałka szerokolistna i manna mielec. Na tafli wodnej spotkamy charakterystyczne dla doliny Odry rzadkie i chronione rośliny pływające – kotewkę orzecha wodnego i salwinię pływającą. Starorzecze jest akwenem, w którym odbywa swe gody kilka gatunków płazów, w tym charakterystyczne dla doliny Odry  żaby moczarowe. Zamieszkują tu łabędzie nieme, gągoły i błotniaki stawowe. Zobaczyć można tu także ślady żerowania bobrów.
PRZYSTANEK 3 - Rzeka Odra w otoczeniu lasów łęgowych
Typowy dla Obniżenia Ścinawskiego lesisty fragment doliny Odry. Zwracają uwagę charakterystyczne dla dużej rzeki pasowo ułożone strefy roślinności. Najbliżej koryta rozciąga się szuwar mozgowy. Nieco dalej zauważymy kępy zarośli wierzb wąskolistnych (wikliniska) złożone głównie z wierzb: wiciowej, trójpręcikowej i purpurowej. Jeszcze dalej odnajdziemy wąski pas przesuszonych łęgów wiązowych z dominacją ziarnopłonu wiosennego w runie, przechodzących w grądy. Z innych interesujących roślin rosną tu: śnieżyczka przebiśnieg, złoć mała oraz konwalia majowa. Z ptaków na uwagę zasługują: dzięcioł średni, kania ruda, kania czarna, trzmielojad.
PRZYSTANEK 4 - Lasy gospodarcze
Powyżej strefy zalewowej nie zachowały się naturalne zbiorowiska leśne. Obecnie rosną tu monokultury sosny o przeciętnych walorach przyrodniczych. Z ciekawszych roślin rośnie tu jedynie bluszcz pospolity.

 Rzeka Odra

Lubiąż jest położony w wyjątkowo charakterystycznym miejscu nad rzeką. Odra w tym miejscu przechodzi z kierunku równoleżnikowego do południkowego tworząc rozpoznawalny na każdej mapie zakręt niemal pod kątem prostym. Od Prawikowa po Głogów walory przyrodnicze i krajobrazowe Odry są niepowtarzalne. To prawdziwe królestwo spokoju potrafi sie jednak radykalnie zmienić w porze wiosennych roztopów i jesiennych opadów kiedy wahanie poziomu lustra sięga kilku metrów. W kwietniu woda rozlewa się po całym międzywalu, aż do jego podstaw. Jest to z jednej strony fascynujący widok, z drugiej jednak zapowiedź tego co zawsze może się tutaj przydarzyć - powodzi.

Łączna długość Odry wynosi 854 km, z czego na Polskę przypada 745 km. Dorzecze Odry wynosi 11881 km2 , a jej źródła znajdują się w czeskich Górach Oderskich na wysokości 634 m n.p.m. Już 133 km dalej przy ujściu Olzy rzeka toczy swoje wody na wysokości 200 m n.p.m. Tak duża różnica wysokości na niewielkim dystansie powoduje, że Odra jest rzeką kapryśną i niebezpieczną. Długotrwałe i intensywne opady deszczu w górnym odcinku zawsze powodują zagrożenie powodziowe i to nawet w lecie.

Mieszkamy nad wyjątkowo piekną rzeką- perłą wśród rzek europejskich. Pod względem długości plasuje się na 13 miejscu, lecz pod względem walorów przyrodniczych nie ma sobie równych. Obfitująca w starorzecza, wilgotne łąki i lasy łęgowe stały się miejscem bytowania wielu gatunków roślin i zwierząt, z których swoistą wizytówką są np. żółw błotny, bóbr, wydra, bielik, kania rdzawa i czarna, żuraw, derkacz, łabędź niemy, a wśród roślin salwinia, orzech wodny i liczne gatunki dzikich storczyków. Wiosną i jesienią gdy nasilają się migracje ptaków częstym widokiem są ich wielkie stada lecące wzdłuż rzeki. Dolina rzeki - to korytarz ekologiczny łączący ze sobą obszary położone nawet bardzo daleko od siebie i jednocześnie droga rozprzestrzeniania się roślin i ich zespołów. Zwierzęta korzystające z niego mogą nie tylko swobodnie przemieszczać się, ale też znajdują tutaj doskonałe warunki bytowania i odpoczynku. Warto to przy każdej okazji uświadamiać zwolennikom nadmiernego „zagospodarowania” tej pięknej rzeki. Odra przez prawie 50 powojennych lat ustrzegła się większych inwestycji gospodarczych co przyczyniło się do zachowania wspaniałych lasów i bagiennych łąk. W porównaniu z rzekami Europy Zachodniej korytarz Doliny Odry ma zachowane znacznie więcej fragmentów naturalnej szaty roślinnej, szczególnie w środkowym i dolnym biegu rzeki. Takich olsów, grądów i łęgów nie spotyka się już praktycznie nigdzie więcej. Odrzańskie Łęgi aspirują do włączenia w europejską sieć ochrony ekologicznej NATURA 2000 (znajdują sie na tzw. liście cieni zgłoszonej do Unii Europejskiej przez polskie organizacje pozarządowe)

 

Natura 2000

Walory przyrodnicze okolic Lubiąża są bezcenne. Miejscowość jest położona pomiędzy dwoma, dużymi obszarami wytypowanymi do Europejskiej Sieci Ekologicznej NATURA 2000 tj. Dębniańskimi Mokradłami ( należą już do sieci) i “Odrzańskimi Łęgami” ( oczekują na decyzję Unii Europejskiej). Zdajemy sobie sprawę z konsekwencji tego faktu - z jednej strony to ogromny prestiż i szansa na rozwój zielonej turystyki, z drugiej obowiazek aktywnej ochrony przyrody.
W niedalekiej przyszłości tworzone w Lubiążu Centrum Informacyjnym będzie przygotowywało turystów do bezpiecznego zwiedzania obu obszarów. Do ich dyspozycji będą mapy, literatura, filmy i prezentacje oraz przewodnicy. Preferujemy też ekologiczne formy turystyki. Rozległość tych obszarów powoduje, że najlepszym środkiem jest rower, ale bliższe okolice można zwiedzić szlakami pieszymi. Taka wycieczka jest propozycją spędzenia w przyrodzie wielu godzin.



Odrzańskie Łęgi

Obejmują obszar 16 700 ha leżący w dolinie rzeki Odry między 290 do 385 km jej biegu, począwszy od Brzegu Dolnego aż po Głogów. Włączono tu też obszar tzw. Zielonych Łąk koło Miękini, z rezerwatem "Zabór". Ostoja obejmuje siedliska nadrzeczne zachowane w miedzywalu oraz najlepiej wykształcone lasy, łąki i torfowiska niskie poza jego obrębem. Najcenniejszym walorem ostoi są duże obszary dobrze zachowanych lasów łęgowych oraz wilgotnych grądów, oraz łąki zmiennowilgotne i zalewowe z licznymi stanowiskami zwierząt i roślin zagrożonych wymarciem w Polsce. ( 16 gatunków roślin z Czerwonej Listy ). Występuje tu ponad 1% krajowych populacji dwóch gatunków dzięciołów (średniego i zielonosiwego), kani czarnej i rudej, muchołówki białoszyjnej, srokosza, swierszczaka i trzmielojada. Gniazduje tu co najmniej 100 gatunków ptaków, wśród których 15 znajduje sie na liście załącznika I Dyrektywy Ptasiej. Większość obszaru jest niechroniona. Znajdują się tu rezerwaty: "Odrzysko" (5,15 ha) Łęg Korea (79,29 ha) oraz Zabór (35 ha) i 3 użytki ekologiczne ("Naroczycki Łeg", "Starorzecze koło Przychowej oraz "Ścinawskie Bagna" - razem 236 ha). Według wielu przyrodników wartość tego obszaru jest tak duża, że zasługuje na ochronę w formie Parku Narodowego.

Dębniańskie Mokradła

Obszar w większości położony jest na terenie Parku Krajobrazowego Doliny Jezierzycy (7555 ha) obejmuje rezerwat przyrody Uroczysko Wrzosy (576,0 ha; 2000) oraz użytek ekologiczny Dolina Juszki (140 ha). Osią Debniańskich Mokradeł jest dolina rzeki Jezierzycy, do której wpływają liczne cieki naturalne i sztuczne, związane z próbami melioracji tych, i dziś silnie podmokłych, terenów. Blisko połowa obszaru zajęta jest przez zbiorowiska leśne, zarówno o charakterze naturalnym jak i uprawy lesne (w sumie okolo 45% powierzchni). Pozostała cześć zajęta przez łąki i turzycowiska (blisko 35%) oraz wody powierzchniowe stojące i płynące (około 18%).

Obszar o pow. 4750 ha leży w szeroko w tym miejscu rozwiniętej dolinie Odry, na terenie Obniżenia Ścinawskiego w centralnej części województwa, na obszarach gmin Wołów i Wińsko.
Obszar jest wskazany jako ważny dla ochrony bioróżnorodności: występuje tu siedem typów siedlisk z aneksu I Dyrektywy Siedliskowej, które zajmują ok. 35% obszaru. Do najcenniejszych należą rozległe obszary łąk kośnych oraz łąki zmiennowilgotne z wieloma cennymi gatunkami roślin. Występuje tu 9 gat. zwierząt z aneksu II Dyrektywy. (m.in. wydra, bóbr, nocek duzy). oraz jeden gatunek mchu. Dużą wartością są rzadko spotykane bezkregowce (aż 4 gatunki z załącznika I Dyrektywy Siedliskowej m.in. przeplatka maturna, oraz 5 innych gatunków motyli ujętych w czerwonej liście) i 13 gatunków roślin zagrożonych w Polsce wyginieciem (znajduje się tu np. jedno z dwóch znanych obecnie na Dolnym Slasku stanowisk paproci - podejrzona marunowego, duże populacje długosza królewskiego oraz stanowisko storczyka samiczego ).

Utworzenie Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000 jest jednym z najważniejszych aktualnie zadań krajów członkowskich Unii Europejskiej w zakresie ochrony przyrody, narzuconym przez dyrektywe 92/43/EWG - zwana Dyrektywą Siedliskową . Sieć ma, w założeniu, pełnić kluczową rolę w ochronie różnorodności biologicznej terytorium Wspólnoty Europejskiej poprzez zabezpieczenie zagrożonych rodzajów siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk zagrożonych i rzadkich gatunków roślin i zwierząt. Natura 2000 realizuje w ten sposób decyzję powzietą na spotkaniu Rady Europy w Goeteborgu w czerwcu 2001 o powstrzymaniu erozji bioróznorodności krajów członkowskich do roku 2010. Jest to inicjatywa unikalna w skali świata . Oprócz szczytnego celu Natura 2000 to także ogromny prestiż i magnes przyciagający wielu znawców i miłośników przyrody.

Turystyka na takich obszarach musi uwzględniać wymogi ochrony walorów przyrodniczych , tak by nie doprowadziła do ich degradacji. To tzw. turystyka zrównoważona , która jest drogą do pogodzenia tych wymogów z zainteresowaniami i potrzebami turystów oraz z interesami branży turystycznej . Zrównoważona turystyka może być wręcz wsparciem dla ochrony tych obszarów, a poprzez jej rozwój i promocję tych obszarów jako obszarów cennych przyrodniczo może też dawać szanse godnego życia dla lokalnych społeczności. Na obszarach Natura2000 i w ich bezpośrednim sąsiedztwie można rozwijać i promować jedynie te formy turystyki, które są dla przyrody najłagodniejsze, a więc preferujemy w okolicach Lubiąża wycieczki piesze, rowerowe i kajakowe wyznakowanymi szlakami , tak aby nie ingerować w najcenniejsze ostoje zwierząt. To co można obserwować ze ścieżek jest wystarczająco atrakcyjne.